top of page

Yɛwɔ daakye nso


Daakye no betumi ada yɛn so ayɛ den. Sɛ yɛhwɛ nsɛm a ɛyɛ mpɔtam nsakrae ho nsɛnkyerɛmu ne nsɛsoɔ a ɛyɛ ntɛm wɔ nyansahuɛ ho a, ɛyɛ mmerɛ sɛ yɛnhu sɛ dɔm mmerante ne mmaa wɔ wiase nyinaa—pɛ sɛ yɛka mfɛfoɔ nsɛm a ɛtete sɛ Philippines ne India—rehu ɔhaw a ɛyɛ den wɔ wɔn ho daakye ho. Wɔ dwumadie a wɔde yɛɛ din "Not the End of the World" mu, Hannah Ritchie ka sɛ wɔ nsɛnhyɛmu a wɔyɛɛ no mu, dɔm mmerante ne mmaa 73 aduonum ɛnum na wɔ Philippines mu gye di sɛ mpɔtam nsakrae betumi ama wiase atɔ nsɛnnennim, na ɛyɛ den sɛ yɛbɛka wɔ ɔhaw yi ho sɛ 92 aduonu nson pɛ na wɔka sɛ “daakye no yɛ hu.” Nsɛm yi kyerɛɛ nea ɛyɛ sen hu adwene kɛkɛ; ɛkyerɛɛ ɔbenkum ahwɛfoɔ bi a wɔrehu sɛ wɔn daakye betumi sɛ ɛrefiri wɔn nsam.


Mmerante ne mmaa yi nnka mfomso. Wɔyɛ wɔn ho baabiara, na wɔwɔ nsɛm a ɛyɛ den sɛ wɔbɛka wɔn ho sɛ ɔhaw yi yɛ yɛn ankasa. Mpɔtam nsakrae yɛ nokware na ɛho hia, sɛnea ɛte ara nso, nyansafoɔ (AI) ne nsɛnhyɛsoɔ a ɛyɛ ntɛm a ɛbetumi asesa adwuma ne akwan bɛma wɔn asɛm ho nsɛm nnyɛ pɛ. Nanso sɛnea ɔhaw no yɛ den no, ɛnsɛ sɛ yɛma ɔhaw ne hu yɛ yɛn adwumayɛfoɔ. Ɛnnɛ na ɛho hia sen daa sɛ yɛn nsa bɛka "yɛn ho dɔ yɛ a ɛyɛ ntɛm"—adwene sɛ, ɛyɛ, yɛwɔ daakye na yɛbɛtumi asesa na yɛagye yɛn ho ama.


Daakye a ɛsɛ sɛ yɛyɛ yɛn ho yɛ sɛ yɛbɛyɛ ho dwuma


Sɛnea nsɛm a ɛyɛ den a yɛhyia no te, sɛ ɛyɛ nea ɛyɛ den sɛ yɛbɛkɔ so na yɛatwɛ wɔn ho so no, wɔ mu no wɔ ɔsom ho ho wɔ dwuma ne nsakraeɛ pa. Wɔ Philippines, faako a bere a ɛyɛ den te sɛ awɔwɔ ne osu a ɛyɛ den reyɛ ɔdan mu no, mmɔfra nsɛm a ɛyɛ pɛ wɔ wɔn ho dwumadiɛ mu yɛ nsɛm a ɛma ɛyɛ ɛho hia sɛ wɔbɛyɛ ɔban, yɛbɛyɛ amanneɛ ho dwuma na yɛbɛyɛ nkyerɛkyerɛ a ɛyɛ den. Saa amanneɛ yi abɔ wɔn ho atim wɔ nnɛ bere yi; mmɔfra a wɔyɛ nyansahuɛfoɔ wɔ asase ho nsɛm, nsɛm wɔ abɔdeɛ ho nyansafoɔ, ne adwumayɛfoɔ a wɔyɛ adwuma ne mmɔborɔfoɔ ho banbɔ.


Saa ara nso, nyansahuɛ a ɛyɛ Artificial Intelligence (AI) yɛ ɔsom ho ho sɛnea ɛbɛyɛ nkɔsoɔ. Nanso, nsɛm a wɔka fa AI ho no dɔɔso yɛ nsɛm a ɛyɛ suro — sɛ ɛbɛkyɛ adwuma afi nnipa nsam, anaa sɛ ɛbɛyɛ tumi a ɛsen nnipa ho a ɛyɛ suro no — ɛsɛ sɛ yɛhwɛ yɛn ho so na yɛhu ne ɔsom ho dwuma wɔ ɛyi mu. AI betumi aboa wɔ nsɛm sɛ asase ho banbɔ, ayaresa ho dwuma, na afei nso aboa wɔ kasafua a ɛreyɛ ɔtoatoasoɔ ho banbɔ na ɛboa wɔn a wɔwɔ adwumadiɛ mu faakye a ɛnyɛ kɛse. Adwuma a AI bɛtumi akyerɛkyerɛ wɔ yɛn a ɛyɛ den ho no, ɛtumi de ɔsom foforɔ a ɛyɛ nkɔsoɔ a ɛyɛ den a ɛbɛboa nnipa nsɛm ne wɔn bɛyɛ ho dwuma.


Ɛnam Dɛ Mɛyɛyɛ Ho Anidasoɔ Nso Mu


Adwene a ɛfa “dɛ mɛyɛyɛ ho anidasoɔ nso” ho no nkyerɛ sɛ yɛbɛtwetwe yɛn ho fi yɛn ɔhaw mu anaa yɛbɛka sɛ nneɛma bɛsesa ho nkɔsoɔ ara kwa. Ɛyɛ sɛ yɛde anidasoɔ ne adwuma bɛka abom, na yɛahu sɛ yɛwɔ daakye a ɛyɛ ɔsom ho na yɛn nsɛmmisa a yɛyɛ nnɛ no betumi akyerɛ daakye no ɔso. Ma yɛn a yɛwɔ aman sɛ Philippines ho no, yɛbetumi de yɛn nhwɛsoɔ fi ɛkwan a yɛhyia mpɔtam mfɛnsɛm ho banbɔ ho adwuma so yɛ ɔhyɛ wɔ nsɛnnosɛm mu, nkɔsoɔ ho dwuma, ne nsɛm ho banbɔ.


Saa ara nso na, yɛwɔ tumi sɛ yɛbɛsiesie AI nyansahuɛ sɛ ɔboafoɔ a ɛyɛ ɔsom ho. Sɛ yɛhyɛ AI nyansahuɛ ho dwuma wɔ adwene a ɛyɛ ɔban, ɔho nkyerɛkyerɛ a ɛda adi, ne nsɛm a ɛyɛ ɔnokwafoɔ ho a, yɛbɛbɔ nyansahuɛ a ɛboa onipa adwuma a ɛnyɛ sɛ ɛyi no fi hɔ. AI betumi abɛhyehyɛ ɔman ne ɔman ho, akora nsɛmmisa ne amammerɛ mu, na ɛbue ɛkwan mma mpɔtam nnipakuo nyinaa, na ɛma yɛn dɔ wiase wɔ ɔkwan a ɛyɛ nkɔsoɔ nanso ɛnyɛ sɛ ɛyɛ ɔho wɔ sɛnea ɛyɛ ɔman foforɔ ho. Nsɛm a ɛfa AI ho na ɛyɛ ɔhyɛ mma mpɔtam nnipakuo ho, fi nsɛm ho nsɛnhyɛmu bɔ sɛ wɔde ayaresa nsɛm hyɛ ɔmanfoɔ ho wɔ wɔn anwonwa kasasɛm so, kɔsi sɛ wɔyɛ dwuma sɛnea wɔbɛhyɛ sukuufoɔ ho a wɔyɛ ɔmanfoɔ nyinaa no yɛ ɔkwan a ɛyɛ nokwasɛm kɔ ɔman ho ɔso.


Daakye a yɛyɛ adwuma ho bɛkyerɛ


Yɛwɔ tumi sɛ yɛbɛyɛ yɛn ho dwuma wɔ ɔhaw a ɛda yɛn anim no ho. Ma mmabun a wɔregye wɔn ho adwene sɛnea wɔn ho bɛte wɔ wiase no nnya no yiye: monnim sɛ, ɛnyɛ mo nkutoo wɔ saa suro yi ho, na ɛnyɛ nokware sɛ mo nni tumi sɛ mobɛyɛ nsakrae. Biribiara a yɛyɛ wɔ yɛn ho wɔ adwene so, nyansafoɔ ho ɔdom, ne nsɛnhyɛsoɔ ho nyansahuɛ a wɔde pɛ nkwa ho, yɛ nam so kɔ daakye a ɛhyɛ nnipa ho nkɔsoɔ na ɛsɔ asase yi ho no mu.


Saa ara nso na yɛne yɛn nyinaa bɛda nsɛnhyɛsoɔ a ɛyɛ wiase ho ɔhaw so, ɛnyɛ wɔ gyegyeegu mu, na mmom wɔ ɔdɔ ne yɛn ho yɛyɛ mu. Efisɛ, ɛyɛ nokware sɛ yɛwɔ daakye—na ɛyɛ daakye a yɛreyɛ adwuma ho wɔ nnɛ da yi so, bere baako de wɔn ho yɛ adwuma so.

 
 
bottom of page